سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی از علت تا درمان؟

سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی می تواند ایجاد شود.

البتّه این خود جراحی نیست که موجب سنگ می شود و هرگونه کاهش وزن قابل توجّه می تواند موجب غلیظ شدن صفرا در بدن شده و احتمال دارد سنگ ایجاد شود.

احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی به دلیل تغییرات ناگهانی وزن وجود دارد که با تجویز دارو توسط جراح قابل پیشگیری است.

مطالب این سایت توسط DMCA پایش و از کپی رایت محافظت می شود.

احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی چقدر است؟

چاقی به خودی خود عاملی مهم در ایجاد بیماری سنگ کیسه صفرا است.

تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی نیز شایع است.

بنابراین می توان گفت هم اضافه وزن و هم کاهش وزن تاثیر بسزایی در ایجاد سنگ کیسه صفرا دارند و تشکیل سنگ ربطی به عمل جراحی ندارد.

در بیماران مبتلا به چاقی مرضی، ترشح بیش از حد کلسترول پنج برابر بیشتر از افرادی که وزن طبیعی دارند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهد.

به طور کلی تغییرات ناگهانی وزن از جمله افزایش وزن بسیار زیاد و کاهش وزن بسیار شدید می توانند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را افزایش دهند.

احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از اسلیو معده و بای پس تنها بین ۱۰ الی ۳۸ درصد است.

تجویز داروی اسید اورسودوکسی کولیک در دوره کاهش وزن سریع بعد از عمل برای جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا توصیه می شود.

همچنین توصیه هایی برای کاهش خطر بروز سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی های چاقی وجود دارد.

در این مقاله از مجموعه مقالات سایت پزشکی دکتر فربد امامی یگانه قصد داریم به موضوع تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از عمل جراحی چاقی بپردازیم.

صفرا چیست و چه می کند؟

قبل از آنکه علت تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی را بررسی کنیم، بهتر است بدانید صفرا چیست و چه وظیفه ای در بدن بر عهده دارد؟

صفرا مایعی سبز رنگ است که در کبد تولید شده و مسئولیت امولسیون (معلق) کردن چربی ها در دستگاه گوارش را بر عهده دارد.

زمانی که سطح کلسترول خون بسیار بالا باشد یا رسوبات چربی بالاتر از سطح طبیعی باشد مایع صفرا قادر به امولسیون کردن چربی ها نیست. در نتیجه توده های چربی و سنگ کیسه صفرا تشکیل می شوند.

لجن صفراوی چیست؟

اسلاج صفراوی (Gall Sludge) یا همان لجن مرحله پیش از ایجاد سنگ است.

اول صفرا غلیظ شده و شبیه لجن شده و سپس این لجن ها تبدیل به سنگ می شود.

نکته جالب اینکه این لجن های معمولاً با دارو از بین می روند و تا علامتدار نباشند نیاز به هیچ اقدامی ندارند.

چه کسانی سنگ کیسه صفرا می گیرند؟

هرچند تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی بای پس معده و اسلیو شایع است، اما به طور کلی چه کسانی سنگ کیسه صفرا می گیرند؟

بر اساس مطالعات علمی، تخمین زده می شود که حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به چاقی مفرط از داشتن سنگ کیسه صفرا رنج می برند.

اغلب سطح بالای کلسترول در جریان خون نیز این مشکل را تشدید می کند و ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد. به طور کلی زنان در مقایسه با مردان بیشتر در معرض خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا هستند.

همچنین تجمع چربی اضافی در قسمت میانی بدن (ناحیه شکم و پهلو)، فرد را مستعد ابتلا به سنگ های صفراوی می کند.

علت ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی چیست؟

چاقی یک عامل مهم برای ایجاد بیماری سنگ کیسه صفرا است. بنابراین، کاهش وزن می تواند خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا را کاهش دهد، اما در دو حالت این اتفاق رخ نمی دهد:

• کاهش وزن بسیار سریع (بیشتر از ۱.۵ کیلوگرم در هفته)،
• کاهش وزن بیش از حد (بیشتر از ۲۵٪ از کل وزن بدن).

بنابراین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی اسلیو با بای پس ، خود عمل نیست.

یکی از عوارض جانبی ناخوشایند کاهش وزن سریع و قابل توجه که معمولاً پس از جراحی های کاهش وزن رخ می دهد، تشکیل سنگ کیسه صفرا است.

هر کاهش وزن سریع و قابل توجهی می تواند موجب غلیظ شدن مایع صفرا و ایجاد سنگ کیسه صفرا شود. این کاهش وزن می تواند به دنبال رژیم غذایی، انواع جراحی چاقی یا مصرف داروهای کاهش وزن رخ داده باشد.

میزان و سرعت کاهش وزن بسته به نوع روش متفاوت است. بنابراین زمان تشکیل سنگ کیسه صفرا نیز بسته به نوع روش متفاوت خواهد بود.

سنگ های صفراوی اغلب طی ۶ ماه اول بعد از جراحی بای پس و ۶ تا ۱۲ ماه بعد از انجام جراحی اسلیو معده گزارش شده اند. پیش بینی می شود تنها ۳۵ درصد از بیماران بعد از جراحی های چاقی، چنین عارضه ای را تجربه کنند.

هرچند اغلب بیماران با مصرف یک دوره ۶ ماهه از داروهای پیشگیرانه هرگز به این عارضه دچار نخواهند شد.

در موارد دیگر اگر بیمار سابقه سنگ کیسه صفرا داشته باشد، ممکن است کیسه صفرا در حین جراحی برداشته شود.

مطالعات متعدد علمی چندین عامل مستعد کننده تشکیل سنگ کیسه صفرا در بیماران تحت عمل چاقی را شناسایی کرده اند که به شرح ذیل هستند:

• کاهش وزن سریع: کبد در پاسخ به کاهش وزن سریع شروع به تولید کلسترول بیشتری می کند که می تواند منجر به تشکیل سنگ کیسه صفرا شود.
• جنسیت: زنان در مقایسه با بیماران مرد در معرض خطر بیشتری برای تشکیل سنگ کیسه صفرا پس از انجام جراحی های چاقی هستند.
• چاقی: چاقی یک عامل خطر شناخته شده برای تشکیل سنگ کیسه صفرا است. بنابراین بیماران مبتلا به چاقی مرضی با شاخص توده بدنی بزرگ، احتمال بیشتری دارد که پس از جراحی چاقی دچار سنگ کیسه صفرا شوند.
• سن: بیماران جوان در معرض خطر بیشتری برای تشکیل سنگ کیسه صفرا پس از این نوع عمل ها هستند.
• نوع جراحی: میزان تشکیل سنگ کیسه صفرا در انواع عمل های مختلف متفاوت است. برای مثال خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی بای پس معده بیشتر از جراحی اسلیو معده است.
• عوامل متابولیک: برخی از عوامل متابولیک مانند هیپرانسولینمی، هیپرتری گلیسریدمی و کلسترول بالا با افزایش خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا پس از جراحی های متابولیک مرتبط هستند.

مکانیسم تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی چیست؟

مکانیسم دقیق تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی اسلیو و بای پس نامشخص است. با این حال، تغییر در ترکیب صفرا، کاهش حجم روده و معده و افزایش فشار مجاری صفراوی در تشکیل کریستال های مونوهیدرات کلسترول و ایجاد سنگ کیسه صفرا نقش دارند.

اسید های صفراوی به امولسیون کردن چربی ها، خنثی کردن اسید های روده و جلوگیری از تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می کنند.

کاهش ترشح اسید صفراوی مرتبط با کاهش تحرک کیسه صفرا منجر به چسبناک تر شدن مایع صفرا و افزایش خطر تشکیل سنگ کیسه صفرا می شود.

علائم سنگ کیسه صفرا

تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی می تواند علامت دار یا بدون علامت باشد.

سنگ های کوچک اغلب بدون علامت هستند و کاملاً به صورت اتفاقی در طی سایر آزمایشات تشخیصی شناسایی می شوند. زمانی که سنگ ها به اندازه کافی بزرگ شوند و خروجی کیسه صفرا را مسدود کنند علائم بروز می کند.

درد حاد در بالای شکم که بین ۳۰ دقیقه تا چند ساعت طول می کشد از علائم رایج این عارضه است. این درد می تواند با درد در سمت شانه راست و حالت تهوع و استفراغ نیز همراه باشد.

پیشگیری از ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی

تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی بای پس معده با اسلیو طی دو سال اول رایج تر است. بعد از گذشت این دو سال نرخ ایجاد سنگ کیسه صفرا در افرادی که جراحی چاقی انجام داده اند مشابه با میانگین جمعیت خواهد بود.

اما خطر ابتلا به این عارضه را می توان با دارو درمانی و رژیم غذایی به حداقل رساند.

دارو درمانی

مصرف داروی اسید اورسودوکسی کولیک با نسخه پزشک می تواند خطر ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی را به یک دهم کاهش دهد.

اورسودوکسی کولیک اسید (UDCA) یک اسید صفراوی طبیعی است که از تشکیل سنگ کیسه صفرا جلوگیری می کند. UDCA، اشباع صفرا با کلسترول را کاهش می دهد که خطر تشکیل کریستال کلسترول و ایجاد سنگ کیسه صفرا را کم می کند. جراح چاقی از روز ۱۰ بعد از عمل، کپسول اورسو داکسی کولیک اسید ۳۰۰ را تجویز می کند.

این دارو باید در طی ۶ ماه اول پس از عمل طبق دستور جراح مصرف شود. در صورتی که بیمار بعد از مصرف این دارو دچار عارضه ای مانند جوش صورت شود، ممکن است جراح به ناچار دارو را قطع کند.

رژیم غذایی

رژیم غذایی سرشار از کلسترول و کم فیبر می تواند باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی شود.

حلالیت صفرا با بازگشت سطح لیپید ها و تری گلیسیرید خون به حالت عادی و افزایش سطح لسیتین در صفرا بهبود می یابد. در نتیجه رعایت رژیم غذایی می تواند خطر بروز این عارضه را به شدت کم کند.

بر این اساس، توصیه های غذایی زیر باید رعایت شوند:  

• محدود کردن مقدار چربی در رژیم غذایی،
• مصرف حداقل سه بار ماهی کم چرب در هفته،
• جایگزین کردن چربی های حیوانی با چربی های گیاهی مانند روغن زیتون، آووکادو، آجیل و بادام،
• مصرف کربوهیدرات های پر فیبر مانند غلات سبوس دار، سبزیجات، انواع توت ها و میوه ها،
• مصرف غذاهای غنی از لسیتین مانند زرده تخم مرغ، غذا های دریایی و غلات کامل،
• مصرف عرق خار مریم، قاصدک، کنگر فرنگی و زردچوبه،
• عدم مصرف لوبیا و سویا،
• مصرف منظم غذا و عدم حذف وعده های غذایی.

درمان سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی

بیماری های کیسه صفرا از جمله سنگ کیسه صفرا، کلدوکولیتیازیس، کوله سیستیت و کلانژیت صعودی هم با کاهش وزن و هم با افزایش وزن و چاقی در ارتباط هستند.

۱۰ الی ۳۸ درصد از بیمارانی که تحت عمل چاقی قرار می گیرند ممکن است به سنگ کیسه صفرا دچار شوند.

این بیماران در معرض عوارض سنگ کیسه صفرا مانند قولنج صفراوی، کوله سیستیت حاد، پانکراتیت حاد و سنگ مجرای صفراوی قرار خواهند گرفت.

در حالی که گفته می شود تشکیل سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی شایع است، اما اغلب با مصرف دارو می توان از بروز آن جلوگیری کرد. در واقع بیماری علامت دار سنگ کیسه صفرا که پس از جراحی چاقی نیاز به جراحی کوله سیستکتومی(یا همان برداشتن کیسه صفرا) دارد، کمتر شایع است.

سنگ کیسه صفرا بعد از این عمل ها می تواند علامت دار یا بدون علامت باشد. اگر بیماری که تحت عمل جراحی اسلیو معده قرار گرفته دچار سنگ کیسه صفرا شود، درمان به سایز سنگ و علائم آن بستگی دارد.

در صورتی که سنگ کیسه صفرا بعد ‌از اسلیو معده بزرگ و بدون علامت باشد، مداخله جراحی صورت نمی گیرد. تنها در صورتی که سنگ ها ریز و علامت دار باشند نیاز به مداخله جراحی است.

در این حالت بیمار تحت عمل جراحی کله سیستکتومی لاپاراسکوپی (خارج کردن کیسه صفرا به صورت لاپاراسکوپی) قرار خواهد گرفت. بیماری که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته در صورت ایجاد سنگ کیسه صفرا باید جراحی شود.

سنگ کیسه صفرا بعد از بای پس معده چه با علامت باشد و چه بی علامت، باید از طریق جراحی کله سیستکتومی لاپاراسکوپی خارج شود.

البته فلوشیپ های لاپاراسکوپی پیشرفته که عمل های اسلیو یا بای پس را انجام می دهند میتوانند بهترین جراح لاپاراسکوپی کیسه صفرا هم باشند. البته متخصصین محترم جراحی عمومی هم میتوانند با مهارت بالا این عمل را انجام دهند.

جراحی لاپاراسکوپی کیسه صفرا یک عمل پیشرفته و سخت نیست.

و قطعاً نقاهت بعد از لاپاراسکوپی در عمل کیسه صفرا بسیار کوتاه خواهد بود.

سخن آخر:

کاهش وزن سریع و قابل ملاحظه، خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی را افزایش می دهد. هرچند ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی های چاقی شایع است، اما جای نگرانی ندارد و می توان از بروز آن پیشگیری کرد. همچنین در صورت تشکیل سنگ، به راحتی درمان می شود. استفاده پیشگیرانه از داروی اسید اورسودوکسی کولیک UDCA (حداقل ۳۰۰ میلی گرم در روز) در طی ۶ ماه اول پس از عمل در کاهش بروز تشکیل سنگ کیسه صفرا مؤثر است.

همچنین بیمار با رعایت مراقبت های بعد از جراحی و توصیه های غذایی لازم می تواند از بروز این عارضه جلوگیری کند.

لازم به ذکر است که سن، جنسیت، سابقه ابتلا به سنگ صفرا، نوع عمل جراحی چاقی و غیره در ایجاد سنگ کیسه صفرا بعد از جراحی چاقی تاثیرگذار هستند.

بنابراین تمام بیمارانی که تحت عمل های جراحی چاقی قرار می گیرند، این عارضه را تجربه نمی کنند. همچنین اقدامات لازم پیشگیرانه از جمله تجویز دارو توسط جراح پس از عمل صورت خواهد گرفت.

هر سوالی دارید در فرم پایین این صفحه بنویسید تا با افتخار پاسخگوی شما عزیزان باشیم.

برخی منابع:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10011673/#:~:text=The%20incidence%20of%20gallstone%20formation,recommended%20to%20prevent%20gallstone%20formation.